Kaziranga National Park : A Natural Treasure of Assam

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্রীয় উদ্যান : অসমৰ এক প্রাকৃতিক সম্পদ ৷

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Kaziranga National Park) ভাৰতবৰ্ষৰ অসম ৰাজ্যত অৱস্থিত ইউনেস্ক (UNESCO)ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ (World Heritage Site)। ইয়াৰ আয়তন 1,090 বৰ্গ কিলোমিটাৰ আৰু ই বিশাল ঘাঁহনি, জলাশয় আৰু নদীৰ পাৰৰ অৰণ্যৰ বাবে জনাজাত, যিয়ে বিলুপ্তপ্ৰায় এক শিংৰ গঁড় (One Horned Rhino), হাতী (Elephant), বাঘ (Tiger) আৰু অন্যান্য বন্যপ্ৰাণীৰ বাবে বাসস্থানৰ ব্যৱস্থা কৰে। উদ্যানখনত 480 টাতকৈও অধিক প্ৰজাতিৰ চৰাই আৰু অসংখ্য সৰীসৃপ আৰু উভচৰ প্ৰাণীও আছে।

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান সংৰক্ষণ এক সফলতাৰ কাহিনী, কিয়নো ই এক শিংযুক্ত গঁড়ৰ জনসংখ্যা পুনৰুদ্ধাৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। কিন্তু উদ্যানখনে চোৰাং চিকাৰ, বেদখল আৰু বাসস্থান হেৰুৱাকে ধৰি অসংখ্য ভাবুকিৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছে। উদ্যানখনৰ অনন্য উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীসমূহৰ অস্তিত্ব অব্যাহত ৰখাৰ বাবে সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টা আৰু পৰিৱেশ পৰ্যটন কাৰ্য্যকলাপ অতি প্ৰয়োজনীয়।

কাজিৰঙাৰ বন্যপ্ৰাণী (Wildlife of Kaziranga National Park):

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান ব্যতিক্ৰমী বন্যপ্ৰাণীৰ বাবে জনাজাত আৰু ইয়াত বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ প্ৰাণীৰ বাসস্থান। উদ্যানখন এক শিংৰ গঁড় (One Horned Rhino)ৰ সৰ্বাধিক জনসংখ্যাৰ বাবে বিশ্ববিখ্যাত, 2018 চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি গঁড়ৰ সংখ্যা 2,613 টা আৰু ইয়াৰ সংখ্যা বিশ্বৰ ভিতৰতে সৰ্বাধিক। কাজিৰঙা বাঘৰো বাসস্থান, উদ্যানখনত 100 ৰো অধিক বাঘ আছে। আন আন ডাঙৰ মেকুৰী প্ৰজাতি যেনে নাহৰফুটুকী (Leopards) আৰু ডাৱৰীয়া নাহৰফুটুকীয়ে (Clouded Leopards)ও উদ্যানখনত আশ্ৰয় লয়।

উদ্যানখনত পোৱা আন তৃণভোজী প্ৰাণীৰ ভিতৰত হাতী, বনৰীয়া জল ম’হ (Wild Water Buffalo), জলাশয় হৰিণ (Swamp Deer) আৰু হাগ হৰিণ (Hog Deer) আদি অন্যতম। উদ্যানখনৰ জলাশয়ত সৰীসৃপ আৰু উভচৰ প্ৰাণীও প্ৰচুৰ পৰিমাণে পোৱা যায় আৰু ইয়াৰ ভিতৰত ভাৰতীয় পাইথন (Indian Python) আৰু বিলুপ্তপ্ৰায় ঘৰিয়ালৰ (Gharial Crocodile) দৰে প্ৰজাতিও আছে। এই প্ৰজাতিসমূহৰ সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত উদ্যানখনত সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টা সফল হৈছে যদিও মানুহ-বন্যপ্ৰাণীৰ সংঘাত আৰু চোৰাং চিকাৰ এতিয়াও চলি থকা প্ৰত্যাহ্বান।

কাজিৰঙাৰ চৰাই-চিৰিকটি (Birdlife of Kaziranga National Park):

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান চৰাই পৰ্যবেক্ষকৰ আশ্ৰয়স্থল আৰু 450 টাতকৈও অধিক প্ৰজাতিৰ চৰাইৰ বাসস্থান, যাৰ বাবে ই ভাৰতৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ চৰাই অঞ্চল। উদ্যানখনৰ জলাশয় আৰু ঘাঁহনিয়ে পৰিভ্ৰমী আৰু বাসিন্দা চৰাই উভয় প্ৰজাতিৰ বাবে বৈচিত্ৰময় পৰিসৰৰ বাসস্থান প্ৰদান কৰে।

শীতকালত উদ্যানখনত বৃহৎ সংখ্যক পৰিভ্ৰমী চৰাই যেনে সৰু বগা মুখৰ হাঁহ (White Fronted Goose), ফেৰুজিনাছ পচাৰ্ড (Ferruginous Pochard) আৰু বাইকাল টিল (Baikal Teal) আদিৰ আতিথ্য থাকে। বাসিন্দা চৰাই প্ৰজাতিৰ ভিতৰত উদ্যানখনত মহান ভাৰতীয় হৰ্ণবিল (Indian Hornbill), ভাৰতীয় ৰোলাৰ (Indian Roller), পাইড হেৰিয়াৰ (Pied Harrier) আদিৰ বাসস্থান। উদ্যানখনৰ চৰাই-চিৰিকটি ইয়াৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ এক জটিল অংশ, পৰগাছা (Pollination) আৰু পোক-পৰুৱা নিয়ন্ত্ৰণত ই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱেশগত ভূমিকা পালন কৰে। চৰাইক প্ৰজাতিসমূহ সুৰক্ষা দিয়াৰ প্ৰচেষ্টাৰ ভিতৰত ইহঁতৰ বাসস্থান উন্নত কৰা আৰু মানুহক ইহঁতৰ বিষয়ে জ্ঞান দিয়া আদিও অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।

ভূগোল আৰু বাসস্থান (Geography and Habitat):

ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ ভৈয়ামত অৱস্থিত কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত বৈচিত্ৰময় বাসস্থান আছে। এই উদ্যানখন জলজ ঘাঁহনি, গ্রীষ্মমণ্ডলীয় অৰণ্য আৰু জলাশয়ৰ বাসস্থান৷ ঘাঁহনি অঞ্চলত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰা ওখ ঘাঁহবোৰে এক শিং থকা গঁড় (One Horned Rhino), হাতী আৰু হৰিণ আদি তৃণভোজী প্ৰাণীৰ বাবে আৱৰণ আৰু চৰণীয়া পথাৰ প্ৰদান কৰে। উদ্যানখনৰ জলাশয়সমূহৰ পৰা ঘৰিয়াল (Gharial Crocodile), উট (Otters) আৰু বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ মাছ আদি জলজ প্ৰজাতি পোৱা যায়। উদ্যানখনৰ গ্রীষ্মমণ্ডলীয় অৰণ্যসমূহে হুলক গিবন (Hoolock Gibbon)ৰ দৰে প্রাইমেটৰ লগতে একাধিক প্ৰজাতিৰ চৰাইৰ বাবে বাসস্থানৰ ব্যৱস্থা কৰে। উদ্যানখনৰ ভিতৰৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ বাসস্থানে ইয়াৰ চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্যত অৰিহণা যোগাইছে আৰু ইয়াক সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাৰ বাবে এক জটিল অঞ্চল কৰি তুলিছে।

পৰ্যটন আৰু সংৰক্ষণ (Tourism and Conservation):

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান এখন জনপ্ৰিয় পৰ্যটন স্থলী আৰু ইয়াত বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰা দৰ্শনাৰ্থীয়ে আহে। উদ্যানখনত জীপ ছাফাৰী (Jeep Safari), হাতী যাত্ৰা (Elephant Ride) আৰু চৰাই চোৱা ভ্ৰমণ (Birdwatching Tours)কে ধৰি বিভিন্ন ধৰণৰ কাৰ্যসূচী উপলব্ধ। কিন্তু পৰ্যটনৰ ফলত উদ্যানখনৰ পৰিৱেশ আৰু বন্যপ্ৰাণীৰ ওপৰতো নেতিবাচক প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে, বিশেষকৈ যেতিয়া ইয়াক বহনক্ষমভাৱে পৰিচালনা কৰা নহয়। উদ্যান কৰ্তৃপক্ষই পৰিৱেশ অনুকূল আৰু দায়বদ্ধভাৱে পৰ্যটনৰ কাম সম্পন্ন কৰাৰ বাবে বিভিন্ন ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিছে।

উদ্যানখনক সুৰক্ষিত কৰিবলৈ কিছুমান ব্যৱস্থাৰ লোৱা হৈছে তাৰ ভিতৰত আছে দৰ্শনাৰ্থীক সীমিত কৰা, কিছুমান বিশেষ অঞ্চল বন্ধ কৰা আৰু দৰ্শনাৰ্থীক শিক্ষা দিয়া। উদ্যানখনৰ সফল সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাত স্থানীয় জনগোষ্ঠীসমূহে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। ইক’-ডেভেলপমেণ্ট কমিটীসমূহে বহনক্ষম জীৱিকাৰ ক্ষেত্ৰত সহায় আগবঢ়াইছে আৰু উদ্যানখনৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্যক সুৰক্ষিত কৰিছে। বহনক্ষম পৰ্যটন আৰু সম্প্ৰদায় উন্নয়নৰ সৈতে সংৰক্ষণৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰাটো উদ্যানখনৰ দীৰ্ঘম্যাদী কাৰ্য্যক্ষমতাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ।

উদ্যানখনৰ প্ৰতি ভাবুকি (Threats to the Park):

ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু পৰিৱেশ ভাৰসাম্যৰ প্ৰতি কেইবাটাও ভাবুকিৰ সন্মুখীন হৈছে। বাসস্থান হেৰুৱা, চোৰাং চিকাৰ, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগে কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু পৰিৱেশ ভাৰসাম্যৰ প্ৰতি ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সৃষ্টি কৰিছে। এই ভাবুকিসমূহৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ উদ্যান কৰ্তৃপক্ষ, স্থানীয় সম্প্ৰদায় আৰু অংশীদাৰসকলৰ পৰা সংৰক্ষণ আৰু বহনক্ষম উন্নয়ন নিশ্চিত কৰাৰ বাবে স্থায়ী প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন।

সংৰক্ষণৰ পদক্ষেপ (Conservation Initiatives):

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য ৰক্ষা আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ প্ৰসাৰৰ বাবে বিভিন্ন সংৰক্ষণৰ পদক্ষেপ ৰূপায়ণ কৰিছে। উদ্যানখনে স্থানীয় জনগোষ্ঠীসমূহৰ সৈতে সহযোগিতা কৰে, বন্যপ্ৰাণীসমূহ নিৰীক্ষণৰ বাবে বৈজ্ঞানিক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰে আৰু বাসস্থান পুনৰুদ্ধাৰক প্ৰসাৰিত কৰে। গঁড় সুৰক্ষা বাহিনী (Rhino Protection Force)য়ে উদ্যানখনৰ গঁড়ৰ জনসংখ্যাক পহৰা দিয়ে আৰু পৰিৱেশ উন্নয়ন সমিতিসমূহে পৰিৱেশ অনুকূল জীৱিকাৰ কাৰ্যসূচী প্ৰদান কৰে। উদ্যানখনৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে এই প্ৰচেষ্টাসমূহ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।

কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ মানচিত্ৰ (Map of Kaziranga National Park):

সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Kaziranga National Park) সফল বন্যপ্ৰাণী সংৰক্ষণৰ এক উজ্জ্বল নিদৰ্শন। ভাৰতীয় গঁড়ে উজ্জ্বল কৰি তোলা ইয়াৰ বৈচিত্ৰময় পৰিৱেশ তন্ত্ৰই আমাৰ প্ৰাকৃতিক ঐতিহ্য ৰক্ষাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে। প্ৰত্যাহ্বানসমূহ থাকিলেও চলি থকা প্ৰচেষ্টাসমূহে এই অভয়াৰণ্যখন যাতে অবিৰতভাৱে লাভৱান হয়, সেয়া নিশ্চিত কৰে।