মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান : বাঘ আৰু সংৰক্ষণৰ যাত্ৰা।
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Manas National Park) হৈছে উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ অসমত অৱস্থিত এখন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, ইউনেস্কোৰ প্ৰাকৃতিক বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ (UNESCO Natural World Heritage Site), বাঘ সংৰক্ষিত বনাঞ্চল (Project Tiger Reserve), হাতী সংৰক্ষিত বনাঞ্চল (Elephant Reserve) আৰু জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল (Biosphere Reserve)। মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান পশ্চিম অসমৰ বাকছা (Baksa) আৰু চিৰাং (Chirang) জিলাত অৱস্থিত। ইয়াৰ আয়তন 850 বৰ্গ কিলোমিটাৰ।
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ ভূগোল (Geography of Manas National Park):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ ৰেঞ্জসমূহ (Ranges of Manas National Park):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানখনক তিনিটা ৰেঞ্জত ভাগ কৰা হৈছে – পূব ৰেঞ্জ (Eastern Range) পাঠশালাৰ ভূঞাপাৰাত, কেন্দ্ৰীয় ৰেঞ্জ (Central Range) বৰপেটাৰ সমীপৰ বাছবাৰীত আৰু পশ্চিম ৰেঞ্জ (Western Range) পাণবাৰীত আছে।
জলবায়ু আৰু বৰষুণ (Climate & Rainfall):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ সৰ্বনিম্ন উষ্ণতা প্ৰায় 15 ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ আৰু সৰ্বোচ্চ উষ্ণতা প্ৰায় 37 ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ। উদ্যানখনত মে’ৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰৰ ভিতৰত প্ৰচণ্ড বৰষুণ হয়। বছৰি গড় বৰষুণৰ পৰিমাণ প্ৰায় 333 চেণ্টিমিটাৰ।
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ ইতিহাস (History of Manas National Park):
1928 চনত মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানক বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্য হিচাপে ঘোষণা কৰা হয় আৰু পিছলৈ 1973 চনত প্ৰজেক্ট টাইগাৰ ৰিজাৰ্ভ (Project Tiger Reserve) হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া হয়। 1989 চনত এই উদ্যানখন জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল আৰু 1985 চনত ইউনেস্কো (UNESCO)ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ (World Heritage Site) হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়। ইয়াৰ অনন্য আৰু বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ লগতে ইয়াৰ সাংস্কৃতিক গুৰুত্বৰ বাবে ইয়াক ইউনেস্কোৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছিল।
হিমালয় পৰ্বতৰ মাজভাগত অৱস্থিত এই উদ্যানখনৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ বহুলাংশে অবিক্ষিপ্ত হৈয়েই আছে। যুগ যুগ ধৰি প্ৰকৃতিৰ লগত মিলাপ্ৰীতিৰে বসবাস কৰি অহা কেইবাটাও খিলঞ্জীয়া জনজাতি এই অঞ্চলত বসবাস কৰি আহিছে। এই অঞ্চলৰ মাজেৰে বৈ যোৱা মানস নদী (Manas River)ৰ নামেৰে উদ্যানখনৰ নামকৰণ কৰা হৈছিল আৰু স্থানীয় জনজাতিসকলে ইয়াক পবিত্ৰ বুলি গণ্য কৰে।
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্য (Rich Biodiversity of Manas National Park) -
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান হৈছে অসংখ্য বিৰল আৰু বিলুপ্তপ্ৰায় প্ৰজাতিৰ অভয়াৰণ্য। ইয়াৰ উল্লেখযোগ্য বাসিন্দাসকলৰ ভিতৰত বংগ বাঘ (Bengal Tiger), ভাৰতীয় গঁড় (Indian Rhinoceros), পিগমি হাগ (Pygmy Hog), আৰু অসম চালযুক্ত কচ্ছপ (Assam Roofed Turtle) আদি উল্লেখযোগ্য। উদ্যানখনৰ বৈচিত্ৰময় বাসস্থান, য’ত ঘাঁহনি, গ্রীষ্মমণ্ডলীয় অৰণ্য, আৰু নদীৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ আদিয়ে বিভিন্ন ধৰণৰ উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীক সমৰ্থন কৰে। এই চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্যই মানসক সংৰক্ষণৰ বাবে এক জটিল অঞ্চল আৰু বন্যপ্ৰাণী অনুৰাগী আৰু গৱেষকৰ বাবে স্বৰ্গ হিচাপে গঢ়ি তুলিছে।
প্ৰাণীজগত (Fauna):
450 টাতকৈও অধিক প্ৰজাতিৰ চৰাইৰ বাসস্থান এই উদ্যানখনত চৰাই চোৱাচিতাৰ আশ্ৰয়স্থল। উল্লেখযোগ্য চৰাইৰ কিছুমান প্ৰজাতিৰ ভিতৰত গ্ৰেট হৰ্ণবিল (Great Hornbill), ৰেথড হৰ্ণবিল (Wreathed Hornbill) আৰু বিলুপ্তপ্ৰায় বংগ ফ্ল’ৰিকান (Bengal Florican) আদি। এছিয়ান হাতী (Asian Elephant), বনৰীয়া ম’হ (Wild Buffalo), সোণালী বান্দৰ(Golden Langur) আদি স্তন্যপায়ী প্ৰাণীও উদ্যানখনত বাস কৰে। এই প্ৰজাতিসমূহৰ উপস্থিতিয়ে মানসৰ পৰিৱেশগত গুৰুত্ব আৰু চলি থকা সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজনীয়তাক উজ্জ্বল কৰি তুলিছে।
উদ্ভিদ (Flora):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত জলজ ঘাঁহনিৰ ওখ ঘাঁহৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ঘন গ্রীষ্মমণ্ডলীয় অৰণ্যলৈকে বিভিন্ন ধৰণৰ প্রজাতিৰ উদ্ভিদ আছে। গছ-গছনিয়ে উদ্যানখনৰ বন্যপ্ৰাণীৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ বাসস্থান আৰু খাদ্যৰ উৎস প্ৰদান কৰে। বৈচিত্ৰময় উদ্ভিদ জীৱনেও উদ্যানখনৰ আচৰিত প্ৰাকৃতিক দৃশ্যপটত অৰিহণা যোগায়, যিয়ে বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ প্ৰকৃতিপ্ৰেমী আৰু ফটোগ্ৰাফাৰসকলক আকৰ্ষণ কৰে।
1928 চনত অভয়াৰণ্য হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা হোৱা মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ সংৰক্ষণৰ এক দীঘলীয়া ইতিহাস আছে। ইয়াক 1973 চনত প্ৰজেক্ট টাইগাৰ সংৰক্ষিত বনাঞ্চল আৰু 1985 চনত এটা হাতী সংৰক্ষিত বনাঞ্চল হিচাপে নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়। ইউনেস্কোৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে উদ্যানখনৰ মৰ্যাদাই ইয়াৰ বিশ্বব্যাপী তাৎপৰ্য্যক আৰু অধিক জোৰদাৰ কৰি তুলিছে।
সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টা (Conservation Efforts):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানখনে বছৰ বছৰ ধৰি চোৰাং চিকাৰ আৰু বাসস্থান ধ্বংসকে ধৰি অসংখ্য প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে। কিন্তু চৰকাৰ, স্থানীয় সম্প্ৰদায় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থাসমূহৰ একত্ৰিত সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাই উদ্যানখনৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ পুনৰুদ্ধাৰ আৰু সুৰক্ষা কৰাত সহায় কৰিছে। চোৰাং চিকাৰ বিৰোধী টহল, বাসস্থান পুনৰুদ্ধাৰ প্ৰকল্প, আৰু সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে জড়িত কাৰ্যসূচীৰ দৰে পদক্ষেপে উদ্যানখনৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত সহায়ক হৈছে।
দৰ্শনাৰ্থীৰ অভিজ্ঞতা (Visitor Experience):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্য আৰু সাংস্কৃতিক অভিজ্ঞতাৰ এক অনন্য মিশ্ৰণ পোৱা যায়। জংঘল ছাফাৰীৰ সহায়ত দৰ্শকে উদ্যানখনৰ বন্যপ্ৰাণী পৰ্যবেক্ষণ কৰিব পাৰে। মানস নদীৰ ৰিভাৰ ৰাফটিঙে উদ্যানখনৰ দৃশ্যপট অন্বেষণ কৰাৰ এক দুঃসাহসিক উপায় প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ উপৰিও ওচৰৰ গাঁওসমূহৰ সাংস্কৃতিক ভ্ৰমণে স্থানীয় জনগোষ্ঠীসমূহৰ পৰম্পৰাগত জীৱনশৈলী আৰু ৰীতি-নীতিৰ বিষয়ে অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰদান কৰে।
জংঘল ছাফাৰী (Jungle Safaris):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ অন্যতম জনপ্ৰিয় কাৰ্য্যকলাপ জংঘল ছাফাৰী। ইয়াৰ দ্বাৰা দৰ্শনাৰ্থীসকলে উদ্যানখনৰ বিভিন্ন বাসস্থানসমূহ অন্বেষণ কৰিব পাৰে আৰু ইয়াৰ বন্যপ্ৰাণীসমূহ ওচৰৰ পৰা পৰ্যবেক্ষণ কৰিব পাৰে। সাধাৰণতে মুকলি জীপত ছাফাৰী অনুষ্ঠিত কৰা হয়, যাৰ ফলত প্ৰান্তৰৰ মাজমজিয়াত এক নিমজ্জিত অভিজ্ঞতা লাভ কৰিবলৈ পোৱা যায়।
ৰিভাৰ ৰাফটিং (River Rafting):
দুঃসাহসিক অভিযান বিচৰাসকলৰ বাবে মানস নদীত ৰিভাৰ ৰাফটিং হৈছে উদ্যানখনৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্য অনুভৱ কৰাৰ এক ৰোমাঞ্চকৰ উপায়। নদীখনৰ স্বচ্ছ পানী আৰু চাৰিওফালৰ প্ৰাকৃতিক দৃশ্যই এই কাৰ্য্যকলাপৰ বাবে এক চিত্ৰময় পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰে। বিভিন্ন দক্ষতা স্তৰৰ বাবে ৰাফটিং ভ্ৰমণ উপলব্ধ, যাৰ ফলত ইয়াক বহুতো দৰ্শনাৰ্থীৰ বাবে সুলভ কৰি তোলা হৈছে।
সাংস্কৃতিক ভ্ৰমণ (Cultural Tours):
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ আশে-পাশে থকা গাঁওসমূহৰ সাংস্কৃতিক ভ্ৰমণে অঞ্চলটোৰ চহকী সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ আভাস দিয়ে। দৰ্শকে স্থানীয় সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে মত বিনিময় কৰিব পাৰে, তেওঁলোকৰ পৰম্পৰাগত পদ্ধতিৰ বিষয়ে জানিব পাৰে, আৰু সাংস্কৃতিক কাৰ্য্যকলাপত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে। এই ভ্ৰমণসমূহে উদ্যানখন আৰু ইয়াৰ ওচৰৰ সম্প্ৰদায়সমূহৰ মাজত থকা সহজীৱী সম্পৰ্কৰ বিষয়ে গভীৰ বুজাবুজি প্ৰদান কৰে।
সামৰণিত ক’ব পাৰি যে, মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান কেৱল বন্যপ্ৰাণীৰ আশ্ৰয়স্থল নহয়, সংৰক্ষণ আৰু বহনক্ষম পৰ্যটনৰ গুৰুত্বৰ ওপৰতো আলোকপাত কৰে। মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু ঐতিহাসিক তাৎপৰ্য্যই ইয়াক প্ৰকৃতিপ্ৰেমী আৰু দুঃসাহসিক অভিযান বিচৰাসকলৰ বাবে এক শীৰ্ষ গন্তব্যস্থান কৰি তুলিছে। এই প্ৰাকৃতিক সম্পদক সুৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টা অব্যাহত থকাৰ সময়তে মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান পৰিৱেশ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈ আশা আৰু স্থিতিস্থাপকতাৰ প্ৰতীক হিচাপে থিয় দিছে।
- See Also -
- Related Books -
- Project Tiger Reserves
- The Tiger
- Jim Corbett : Man Eaters of Kumaon
FAQ
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান পশ্চিম অসমৰ বাকছা (Baksa) আৰু চিৰাং (Chirang) জিলাত অৱস্থিত।
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান বংগ বাঘৰ বাবে বিখ্যাত।
মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল 1990 চনত।
