ভূমধ্য সাগৰ : ইতিহাস, তথ্য আৰু ইয়াৰ গুৰুত্ব।
ভূমধ্য সাগৰ (Mediterranean Sea) ইউৰোপ, এছিয়া আৰু আফ্ৰিকাৰ সীমাৰেখাৰে আবৃত এক বিশাল আৰু ঐতিহাসিকভাৱে সমৃদ্ধ জলভাগ। ই জিব্ৰাল্টাৰ জলদ্বীপ (Strait of Gibraltar)ৰ মাজেৰে আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰে। ভূমধ্য সাগৰে ইয়াৰ উষ্ণ জলবায়ু, কৌশলগত অৱস্থান আৰু গভীৰ সাংস্কৃতিক তাৎপৰ্য্যৰ সৈতে দীৰ্ঘদিন ধৰি বাণিজ্য, ভ্ৰমণ আৰু সাংস্কৃতিক বিনিময়ৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ আহিছে। ইয়াৰ অনন্য ভূগোল, বৈচিত্ৰময় পৰিৱেশ তন্ত্ৰ আৰু সজীৱ উপকূলীয় সম্প্ৰদায়ে ইয়াক বিশ্বৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু আকৰ্ষণীয় অঞ্চল হিচাপে গঢ়ি তুলিছে। এই ব্লগত আমি ইয়াৰ বিষয়ে বিতংকৈ আলোচনা কৰিম।
ভূমধ্য সাগৰৰ ভূগোল (Geography of Mediterranean Sea):
ভূমধ্য সাগৰ দক্ষিণ ইউৰোপ (Southern Europe), উত্তৰ আফ্ৰিকা (North Africa) আৰু পশ্চিম এছিয়া (Western Asia)ৰ মাজত অৱস্থিত। ই জিব্ৰাল্টাৰ জলদ্বীপ (Strait of Gibraltar)ৰ মাজেৰে আটলাণ্টিক মহাসাগৰ (Atlantic Ocean)ৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰে। ই প্ৰায় 25 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ অঞ্চল সামৰি লৈছে লগতে ইয়াৰ গড় গভীৰতা 1,500 মিটাৰ আৰু আটাইতকৈ গভীৰ বিন্দুটো 5,000 মিটাৰতকৈ বেছি। নীল (Nile), ৰ’ন (Rhone) আৰু প’ (Po)ৰ দৰে ডাঙৰ নদী এই সাগৰলৈ বৈ গৈছে। ইটালী (Italy), গ্ৰীচ (Greece), ইজিপ্ত (Egypt), স্পেইন (Spain)কে ধৰি 20 খনতকৈও অধিক দেশে এই সাগৰখন আগুৰি আছে। ইয়াৰ উষ্ণ জলবায়ুৱে চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্যক সমৰ্থন কৰে আৰু হাজাৰ হাজাৰ বছৰ ধৰি মানৱ সভ্যতাক প্ৰভাৱিত কৰি আহিছে।
প্ৰধান দ্বীপপুঞ্জ (Major Islands):
ভূমধ্য সাগৰত কেইবাটাও প্ৰধান দ্বীপ আছে যিবোৰৰ আকাৰ, ইতিহাস আৰু সাংস্কৃতিক সমৃদ্ধিৰ বাবে উল্লেখযোগ্য। ভূমধ্য সাগৰৰ প্ৰধান দ্বীপসমূহৰ ভিতৰত আছে –
- চিচিলি, ইটালী (Sicily, Italy) – ভূমধ্যসাগৰীয় বৃহত্তম দ্বীপ, মাউণ্ট এটনা, প্ৰাচীন ধ্বংসাৱশেষ আৰু চহকী খাদ্যৰ বাবে পৰিচিত।
- ইটালীৰ চাৰ্ডিনিয়া (Sardinia, Italy) – ইয়াৰ ৰুক্ষ উপকূল, অনন্য ভাষা আৰু নুৰাগী নামৰ প্ৰাগঐতিহাসিক শিলৰ গঠনৰ বাবে বিখ্যাত।
- চাইপ্ৰাছ (Cyprus) – গ্ৰীক আৰু তুৰ্কী সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱৰ সৈতে এটা স্বতন্ত্ৰ দ্বীপ জাতি, ইয়াৰ সমুদ্ৰতীৰ আৰু প্ৰাচীন ইতিহাসৰ বাবে পৰিচিত।
- কৰ্চিকা, ফ্ৰান্স (Corsica, France) – নেপোলিয়ন বোনাপাৰ্ট (Napoleon Bonaparte)ৰ জন্মস্থান, ইয়াত পাহাৰীয়া ভূখণ্ড আৰু এটা শক্তিশালী আঞ্চলিক পৰিচয় আছে।
- ক্ৰিট, গ্ৰীচ (Crete, Greece) – এই দ্বীপটোত সুন্দৰ বিচ আৰু ন’ছ’ছৰ দৰে প্ৰত্নতাত্ত্বিক স্থানৰ সৈতে প্ৰাচীন মিনোয়ান সভ্যতাৰ বাসস্থান।
ভূমধ্য সাগৰৰ ইতিহাস (History of Mediterranean Sea):
ভূমধ্য সাগৰৰ ইতিহাস প্ৰাগঐতিহাসিক যুগৰ পৰা বৰ্তমানলৈকে বিস্তৃত হৈ আছে। এই সাগৰখন ইজিপ্ত (Egyptians), ফিনিচিয়ান (Phoenicians), গ্ৰীক (Greeks) আৰু ৰোমান (Romans)ৰ দৰে প্ৰাচীন সভ্যতাৰ উত্থানৰ কেন্দ্ৰবিন্দু আছিল। তেওঁলোকে ইয়াক বাণিজ্য, অন্বেষণ আৰু বিজয়ৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। এই সাগৰখনে তিনিখন মহাদেশক সংযোগ কৰিছিল – ইউৰোপ (Europe), এছিয়া (Asia) আৰু আফ্ৰিকা (Africa), যাৰ ফলত ই সাংস্কৃতিক বিনিময়ৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰিছিল। মধ্যযুগত ইয়াত বাইজেন্টাইন সাম্ৰাজ্য (Byzantine Empire), আৰব ব্যৱসায়ী (Arab Traders) আৰু পিছলৈ অট্টোমানসকল (Ottomans)ৰ আধিপত্য আছিল। ঔপনিৱেশিক যুগৰ মাজেৰে আৰু আধুনিক ভূ-ৰাজনীতিলৈকে ইয়াৰ কৌশলগত গুৰুত্ব অব্যাহত আছিল। আজিও এই সাগৰখন বাণিজ্য, পৰ্যটন আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্কৰ বাবে ই অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
ভূমধ্য সাগৰৰ ভূতত্ত্ব (Geology of Mediterranean Sea):
ভূমধ্য সাগৰৰ ভূতত্ত্ব জটিল টেকটনিক কাৰ্য্যকলাপ, প্ৰাচীন অৱবাহিকা গঠন আৰু চলি থকা ভূমিকম্পীয় প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা গঠিত। ভূমধ্য সাগৰ আফ্ৰিকান, ইউৰেছিয়ান আৰু আৰবীয় টেকটনিক প্লেটৰ সংযোগস্থলত অৱস্থিত, যাৰ বাবে ই ভূতাত্ত্বিকভাৱে সক্ৰিয় অঞ্চল। ইয়াৰ সাগৰতলীত পশ্চিম, টাইৰেনিয়ান আৰু এজিয়ান আদি কেইবাটাও সুকীয়া অৱবাহিকা আছে, যিবোৰ চেন’জয়িক যুগত গঠিত হৈছিল আৰু পূৰ্বৰ মেছ’জয়িক টেকটনিক্সৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছিল। এই অৱবাহিকাবোৰ প্ৰায়ে আলপাইন অৰ’জেনীৰ পৰা অহা ভাঁজ কৰা পৰ্বতৰ বেল্টৰ ওপৰত আৰোপিত হয়। এটা উল্লেখযোগ্য ভূতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য হ’ল চিচিলি আৰু টিউনিছিয়াৰ মাজৰ চাবমেৰিন ৰিজ, যিয়ে সাগৰক পূব আৰু পশ্চিম অংশব্ৰিটানিকাত বিভক্ত কৰে। প্লেটৰ গতিবিধিৰ বাবে এই অঞ্চলত বিশেষকৈ ইটালী আৰু গ্ৰীচৰ ওচৰত সঘনাই ভূমিকম্প আৰু আগ্নেয়গিৰিৰ কাৰ্যকলাপও দেখা যায়।
ভূমধ্য সাগৰৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য (Biodiversity of Mediterranean Sea):
ভূমধ্য সাগৰত 17,000 ৰো অধিক সাগৰীয় প্ৰজাতিৰ প্ৰাণী আছে আৰু ইয়াৰে প্ৰায় 20-30% প্ৰাণী বিশ্বৰ আন ক’তো পোৱা নাযায়, যাৰ ফলত ই বিশ্বজুৰি আটাইতকৈ জৈৱ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ সাগৰসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম। এই চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ভিতৰত মাছ, প্ৰবাল, সাগৰীয় স্তন্যপায়ী আৰু উদ্ভিদ আদি অন্তৰ্ভুক্ত। কিন্তু প্ৰদূষণ, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, আক্ৰমণাত্মক প্ৰজাতি আৰু অতিৰিক্ত মাছ ধৰাৰ ফলত জৈৱ বৈচিত্ৰ্যই ভাবুকিৰ সন্মুখীন হৈছে।
ভূমধ্য সাগৰৰ পৰিৱেশ সম্পৰ্কীয় সমস্যা (Environmental issues of Mediterranean Sea):
প্ৰাকৃতিক বিপদ (Natural Hazards):
আক্ৰমণাত্মক প্ৰজাতি (Invasive Species):
সাগৰৰ জলপৃষ্ঠ বৃদ্ধি (Sea-Level Rise):
প্ৰদূষণ (Pollution):
পৰিবহণ ব্যৱস্থা (Transportation):
পৰ্যটন (Tourism):
অতিৰিক্ত মাছ ধৰা (Overfishing):
সামৰণি (Conclusion):
সামৰণিত ক’ব পাৰি যে ভূমধ্য সাগৰ জলভাগতকৈ বহু বেছি, ই মহাদেশ, সংস্কৃতি আৰু শতিকাজুৰি চলি অহা ইতিহাসৰ মাজৰ এক জীৱন্ত সংযোগ। জলবায়ু, জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু মানৱ বিকাশৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ গভীৰ আৰু চিৰস্থায়ী। এই উল্লেখযোগ্য সাগৰখনে ইয়াৰ পাৰৰ লাখ লাখ লোকক অনুপ্ৰাণিত কৰি সংযোগ বজাই ৰাখিছে।
- See Also -
FAQ
ভূমধ্য সাগৰৰ আয়তন প্ৰায় 25 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ।
ভূমধ্য সাগৰ জিব্ৰাল্টাৰ জলদ্বীপ (Strait of Gibraltar)ৰ মাজেৰে আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ আছে।
ভূমধ্য সাগৰৰ সীমাৰেখাত 21 খন দেশ আছে।
ভূমধ্য সাগৰৰ আটাইতকৈ গভীৰ স্থান হৈছে আয়নিয়ান সাগৰত অৱস্থিত কেলিপছ’ ডিপ (Calypso Deep) আৰু ইয়াৰ গভীৰতা প্ৰায় 5,267 মিটাৰ।
ভূমধ্য সাগৰ বিশ্ব বাণিজ্যৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পথ যিয়ে ইউৰোপ, আফ্ৰিকা আৰু এছিয়াক সংযোগ কৰে। ই মাৰ্চেইল, আলেকজেণ্ড্ৰিয়া আৰু ইস্তানবুলৰ দৰে ডাঙৰ বন্দৰৰ মাজেৰে সামগ্ৰীৰ চলাচলৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।
- Source -
- Wikipedia
