বিশ্বৰ শীৰ্ষ ১০ খন বৃহৎ সাগৰ : এক চমু আভাস।
সাগৰ হৈছে মহাসাগৰতকৈ সৰু লোণীয় পানীৰ এক বৃহৎ অংশ যিটো প্ৰায়ে আংশিকভাৱে স্থলভাগৰ দ্বাৰা আবদ্ধ হৈ থাকে। সাগৰ সাধাৰণতে মহাসাগৰৰ প্ৰান্তত পোৱা যায় আৰু ই মহাসাগৰৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ থাকে। জলবায়ু নিয়ন্ত্ৰণ, সামুদ্ৰিক পৰিৱেশ তন্ত্ৰ, মাছ ধৰা আৰু জাহাজ চলোৱাৰ দৰে মানৱ কাৰ্য্যকলাপত এই সাগৰসমূহে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। বিশ্বৰ দহখন ডাঙৰ সাগৰৰ বিয়য়ে তলত চমুকৈ উল্লেখ কৰা হ’ল।
বিশ্বৰ শীৰ্ষ ১০ খন বৃহৎ সাগৰ একাদিক্ৰমে (List of Top 10 Largest Sea in the World):
ফিলিপাইন সাগৰ (Philippine Sea):
ফিলিপাইন সাগৰ হৈছে বিশ্বৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সাগৰ (Largest Sea in the World) আৰু ই ফিলিপাইনছ, টাইৱান আৰু জাপানৰ মাজত অৱস্থিত। ইয়াৰ আয়তন হৈছে 50 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ বাবে পৰিচিত ইয়াত বিশ্বৰ মহাসাগৰৰ আটাইতকৈ গভীৰ অংশ মাৰিয়ানা খাদ, সজীৱ প্ৰবাল প্ৰাচীৰ আৰু আগ্নেয়গিৰিৰ দ্বীপ আছে। এই সাগৰখন মাছ ধৰা, জাহাজ চলোৱা আৰু বৈজ্ঞানিক গৱেষণাৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
প্ৰবাল সাগৰ (Coral Sea):
প্ৰবাল সাগৰ অষ্ট্ৰেলিয়াৰ উত্তৰ-পূব উপকূলত অৱস্থিত। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 48 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ আৰু ই বিশ্বৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম সাগৰ (Second Largest Sea in the World)। ই বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ প্ৰবাল প্ৰাচীৰ ব্যৱস্থা গ্ৰেট বেৰিয়াৰ ৰিফ (Great Barrier Reef)ৰ বাবে বিখ্যাত, য’ত বিভিন্ন ধৰণৰ সাগৰীয় জীৱৰ বাসস্থান। এই সাগৰৰ উষ্ণ, পৰিষ্কাৰ পানী ডাইভিং (Diving) আৰু স্নৰ্কেলিঙ (Snorkeling)ৰ বাবে উপযুক্ত। ইয়াৰ পৰিৱেশগত তাৎপৰ্য্যৰ উপৰিও দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধত সময়ত হোৱা প্ৰবাল সাগৰৰ যুদ্ধ (Battle of the Coral Sea)ত ই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
আমেৰিকান ভূমধ্য সাগৰ (American Mediterranean Sea):
আমেৰিকাৰ ভূমধ্য সাগৰে কেৰিবিয়ান সাগৰ (Caribbean Sea) আৰু মেক্সিকো উপসাগৰক (Gulf of Mexico) সামৰি লৈছে। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 43.19 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ আৰু ইয়াৰ গড় গভীৰতা 2,216 মিটাৰ। যদিও প্ৰধান জলবিজ্ঞান সংস্থাসমূহে এই নামটো আনুষ্ঠানিকভাৱে স্বীকৃতি দিয়া নাই তথাপি বৈজ্ঞানিক প্ৰেক্ষাপটত ই এক উল্লেখযোগ্য শব্দ। এই সাগৰখনে বাণিজ্যিক পথ, মীন আৰু পৰ্যটনৰ বাবে এক প্ৰধান কেন্দ্ৰ হিচাপে কাম কৰে।
আৰব সাগৰ (Arabian Sea):
আৰব সাগৰ উত্তৰ ভাৰত মহাসাগৰত অৱস্থিত সাগৰীয় অঞ্চল। ইয়াৰ পশ্চিমে আৰব উপদ্বীপ, উত্তৰ-পশ্চিমে ইৰাণ, উত্তৰত পাকিস্তান, পূবে ভাৰত আৰু দক্ষিণ-পশ্চিমে ছোমালিয়া আছে। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 38 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ আৰু ই বিশ্বৰ তৃতীয় বৃহত্তম সাগৰ (Third Largest Sea in the World)। ইয়াৰ সৰ্বোচ্চ গভীৰতা হৈছে 5,395 মিটাৰ। এই সাগৰলৈ বৈ যোৱা আটাইতকৈ ডাঙৰ নদীখন হ’ল সিন্ধু নদী (Indus River)।
আৰব সাগৰত শতিকাজুৰি চলি অহা বৃহৎ বাণিজ্যিক পথ আছে যিয়ে পূব আৰু পশ্চিমক সংযোগ কৰে। এই সাগৰখন সামুদ্ৰিক বাণিজ্য, মীন আৰু আঞ্চলিক অৰ্থনীতিৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। লগতে ই জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰে সমৃদ্ধ আৰু ইয়াত বহুতো সাগৰীয় প্ৰজাতিৰ প্ৰাণী পোৱা যায়।
ছাৰ্গাছো সাগৰ (Sargasso Sea):
ছাৰ্গাছো সাগৰ আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ এটা অঞ্চল যাৰ সীমাৰেখা চাৰিটা মহাসাগৰীয় সোঁতৰ ঘূৰ্ণীৰ দ্বাৰা গঠন হয়। অন্য সাগৰৰ দৰে ইয়াৰ কোনো স্থল সীমা নাই। ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য হ’ল ইয়াৰ পৃষ্ঠত ওপঙি থকা ছাৰ্গাছম নামৰ সাগৰীয় অপতৃণৰ উপস্থিতি, যি হৈছে এক প্ৰকাৰৰ বাদামী ৰঙৰ শেলাই। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 35.2 লাখ বৰ্গকিলোমিটাৰ।
এই সাগৰৰ পশ্চিমে গালফ ষ্ট্ৰিম (Gulf Stream), উত্তৰে উত্তৰ আটলাণ্টিক প্ৰবাহ (North Atlantic Current), পূবে কেনেৰী প্ৰবাহ (Canary Current) আৰু দক্ষিণে উত্তৰ আটলাণ্টিক বিষুৱীয় প্ৰবাহ (North Atlantic Equatorial Current) আছে। এই সোঁতবোৰে একেলগে উত্তৰ আটলাণ্টিক গাইৰ গঠন কৰে যিটো ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত সাগৰীয় প্ৰবাহ ব্যৱস্থা। এই সাগৰ হৈছে ইল, কচ্ছপ আৰু অসংখ্য মাছৰ প্ৰজাতিৰ বিভিন্ন সাগৰীয় প্ৰজাতিৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাসস্থান।
দক্ষিণ চীন সাগৰ (South China Sea):
দক্ষিণ চীন সাগৰ হৈছে পশ্চিম প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ এখন প্ৰান্তীয় সাগৰ। ইয়াৰ উত্তৰে চীন, পশ্চিমে ইণ্ডোচাইনিজ উপদ্বীপ, পূবে টাইৱান & ফিলিপাইনছ আৰু দক্ষিণে বৰ্নিও & সুমাট্ৰা আছে। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 35 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। ই বিশ্বৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক পথ য’ত বিশ্বৰ জাহাজসমূহৰ এক বৃহৎ অংশ পাৰ হৈ যায়। ইয়াৰ উপৰিও ই মীনপালন আৰু সম্ভাৱ্য তেল আৰু গেছৰ মজুতৰে সমৃদ্ধ।
ৱেডেল সাগৰ (Weddell Sea):
ৱেডেল সাগৰ হৈছে দক্ষিণ মহাসাগৰৰ অংশ আৰু ইয়াত ৱেডেল গাইৰ আছে। ইয়াৰ ভূমি সীমা কোটছ লেণ্ড (Coats Land) আৰু এন্টাৰ্কটিকা উপদ্বীপ (Antarctic Peninsula)ৰ উপকূলৰ পৰা গঠিত উপসাগৰৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 28 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। বিশ্বৰ সাগৰীয় পৰিবহনত ই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে আৰু ইয়াৰ ঠাণ্ডা পানী ছীল, পেংগুইন আৰু তিমিকে ধৰি বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ বাবে এক অনন্য বাসস্থান। বিশেষকৈ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু হিমবাহৰ গতিবিধিৰ অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰত বৈজ্ঞানিক গৱেষণাৰ বাবে ৱেডেল সাগৰ এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষেত্ৰ।
কেৰিবিয়ান সাগৰ (Caribbean Sea):
কেৰিবিয়ান সাগৰ হৈছে পশ্চিম গোলাৰ্ধৰ ক্ৰান্তীয় অঞ্চলত অৱস্থিত আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ এখন সাগৰ। ইয়াৰ পশ্চিমে মেক্সিকো, উত্তৰে গ্ৰেটাৰ এন্টিলিছ (Greater Antilles), পূবে লেছাৰ এন্টিলিছ (Lesser Antilles) আৰু দক্ষিণে দক্ষিণ আমেৰিকা (South America) আছে। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 27.5 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। ইয়াৰ স্ফটিকস্বৰূপ পানী, সজীৱ প্ৰবাল প্ৰাচীৰৰ লগতে বাহামাছ (Bahamas), কিউবা (Cuba) আৰু জামাইকা (Jamaica)ৰ দৰে দ্বীপৰ বাবে পৰিচিত। পৰ্যটন আৰু সামুদ্ৰিক জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ বাবে ই হৈছে এক প্ৰধান হটস্পট।
ভূমধ্য সাগৰ (Mediterranean Sea):
ভূমধ্য সাগৰ হৈছে আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ সৈতে সংযুক্ত এখন সাগৰ। ইয়াৰ উত্তৰে ইউৰোপ, দক্ষিণে আফ্ৰিকা, পূবে এছিয়া আৰু পশ্চিমে মৰক্কো & স্পেইনৰ সীমান্ত আছে। ইয়াৰ আয়তন প্ৰায় 25 লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰ। ই জিব্ৰাল্টাৰ জলদ্বীপ (Strait of Gibraltar)ৰ জৰিয়তে আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ সৈতে সংযোগ কৰে। স্বচ্ছ নীলা পানী, চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু উল্লেখযোগ্য সাংস্কৃতিক আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱৰ বাবে ভূমধ্য সাগৰ বিখ্যাত। ইয়াৰ উপৰিও আঞ্চলিক জলবায়ু, বাণিজ্য আৰু পৰ্যটনৰ ক্ষেত্ৰতো ই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
গিনি উপসাগৰ (Gulf of Guinea):
আফ্ৰিকাৰ পশ্চিম উপকূলৰ কাষত অৱস্থিত গিনি উপসাগৰ আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ এক উল্লেখযোগ্য জলভাগ। ই কেপ অৱ গুড হোপ (Cape of Good Hope)ৰ পৰা কেপ পালমাছ (Cape Palmas)লৈকে বিস্তৃত আৰু নাইজেৰিয়া (Nigeria), ঘানা (Ghana), আইভৰি কোষ্ট (Ivory Coast)ৰ দৰে দেশৰ সীমাৰেখাত অৱস্থিত। উপসাগৰখন তেল আৰু প্ৰাকৃতিক গেছৰ মজুতেৰে সমৃদ্ধ হোৱাৰ লগতে ইয়াৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ সাগৰীয় পৰিৱেশ তন্ত্ৰ আৰু উল্লেখযোগ্য সামুদ্ৰিক বাণিজ্যিক পথৰ বাবেও পৰিচিত।
উপসংহাৰ (Conclusion):
বিশ্বৰ শীৰ্ষ দহখন বৃহৎ সাগৰৰ আকাৰ, পৰিৱেশ বৈচিত্ৰ্য আৰু ঐতিহাসিক গুৰুত্বৰ বাবে উল্লেখযোগ্য। বিশাল ফিলিপাইন সাগৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ঠাণ্ডা ৱেডেল সাগৰলৈকে প্ৰত্যেকৰে বিশ্বৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য, জলবায়ু আৰু অৰ্থনীতিৰ ক্ষেত্ৰত অনন্য বৈশিষ্ট্য আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। উদাহৰণস্বৰূপে, প্ৰবাল সাগৰ প্ৰবাল প্ৰাচীৰৰ বাবে বিখ্যাত, আনহাতে আৰব সাগৰ হৈছে এক মূল বাণিজ্যিক পথ।
- See Also -
FAQ
সাগৰ হ’ল নিমখীয়া পানীৰ এখ বৃহৎ গোট, যিটো মহাসাগৰতকৈ সৰু কিন্তু হ্ৰদতকৈ ডাঙৰ।
পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সাগৰখন হৈছে ফিলিপাইন সাগৰ (Philippine Sea)।
গ্ৰেট বেৰিয়াৰ ৰিফ অষ্ট্ৰেলিয়াৰ উত্তৰ-পূব উপকূলত প্ৰবাল সাগৰত অৱস্থিত।
নীলা তিমি বিশ্বৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সাগৰীয় প্ৰাণী। ইয়াৰ দীঘল 100 ফুট আৰু ওজন 200 টন পৰ্যন্ত হ’ব পাৰে।
- Source -
- Wikipedia
