ভাৰতৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰসমূহ - ২০২৫।
বৰ্তমান ভাৰতত ইয়াৰ চহকী সাংস্কৃতিক আৰু প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্য প্ৰদৰ্শন কৰা ইউনেস্কোৰ 43 টা বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ (World Heritage Sites) আছে। বিখ্যাত স্থানসমূহৰ ভিতৰত ভাৰতৰ ইতিহাস আৰু স্থাপত্য প্ৰতিভা প্ৰদৰ্শন কৰা তাজমহল (Taj Mahal) আৰু কুতুব মিনাৰ (Qutb Minar) আছে পশ্চিম ঘাট আৰু হিমালয়ৰ আশে পাশে থকা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ দৰে প্ৰাকৃতিক স্থানসমূহে দেশৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টাক উজ্জ্বল কৰি তুলিছে। এই স্থানসমূহে বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰা পৰ্যটকক আকৰ্ষণ কৰে আৰু ইয়াৰ ঐতিহ্য সংৰক্ষণৰ প্ৰতি ভাৰতৰ নিষ্ঠা প্ৰদৰ্শন কৰে।
ভাৰতৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰসমূহ (List of World Heritage Sites in India):
অজন্তা গুহা (Ajanta Caves) - 1983
অজন্তা গুহা হৈছে শিল কাটি তৈয়াৰ কৰা 30 টা বৌদ্ধ গুহা কীৰ্তিচিহ্নৰ সংগ্ৰহ, যি মহাৰাষ্ট্ৰৰ ঔৰংগাবাদ জিলাত অৱস্থিত। এই গুহাবোৰ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব দ্বিতীয় শতিকাৰ সময়ৰ আৰু ইয়াক প্ৰায় 480 খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। 1819 চনত চিকাৰ অভিযানৰ সময়ত এজন ব্ৰিটিছ বিষয়া কেপ্তেইন জন স্মিথে (Captain John Smith) ভুলবশতঃ এই গুহাবোৰ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল। অজন্তা গুহাসমূহৰ অসাধাৰণ সাংস্কৃতিক তাৎপৰ্য্যৰ বাবে 1983 চনত ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে চিহ্নিত কৰা হৈছিল। প্ৰাচীন ভাৰতীয় শিল্পৰ কিছুমান উত্তম উদাহৰণ হিচাপে গণ্য কৰা এই গুহাবোৰ সুন্দৰ চিত্ৰ আৰু শিলৰ কাটি লোৱা ভাস্কৰ্য্যৰ বাবে বিখ্যাত।
এলোৰা গুহা (Ellora Caves) - 1983
ইলোৰা গুহা হৈছে 34 টা শিল কাটি তৈয়াৰ কৰা গুহা, য’ত হিন্দু, বৌদ্ধ আৰু জৈন ধৰ্মীয় কীৰ্তিচিহ্ন আছে। ই ভাৰতৰ মহাৰাষ্ট্ৰ জিলাত অৱস্থিত আৰু এই গুহাবোৰ 600-1000 খ্ৰীষ্টাব্দৰ সময়ৰ বুলি অনুমান কৰা হয়। এই গুহাত বিশ্বৰ ভিতৰতে সৰ্ববৃহৎ একক শিলৰ খনন পৰা তৈয়াৰ কৰা কৈলাশ মন্দিৰ (Kailash Temple) আছে, যিটো হৈছে ভগৱান শিৱ (Lord Shiva)ৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত ৰথ আকৃতিৰ কীৰ্তিচিহ্ন। এই গুহাসমূহত ভাৰতৰ বৈচিত্ৰময় সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য আৰু আকৰ্ষণীয় শিল কটা স্থাপত্যৰ প্ৰদৰ্শন দেখা পোৱা যায়।
আগ্ৰা দুৰ্গ (Agra Fort) - 1983
আগ্ৰা দুৰ্গ হৈছে উত্তৰ প্ৰদেশৰ আগ্ৰাত অৱস্থিত এটা ঐতিহাসিক দুৰ্গ। ইয়াক লালকিল্লা (Red Fort) বুলিও জনা যায়। ইয়াক 1565 চনৰ পৰা 1573 চনৰ ভিতৰত মোগল সম্ৰাট আকবৰে নিৰ্মাণ কৰিছিল আৰু 1638 চনলৈকে ই মোগল সম্ৰাটসকলৰ মূল বাসস্থান আছিল। ইছলামিক আৰু হিন্দু স্থাপত্যৰ মিশ্ৰণৰ বাবে বিখ্যাত এই দুৰ্গটো ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ। মূল গঠনসমূহৰ ভিতৰত আছে দিৱান-ই-আম (Diwan-i-Am), দিৱান-ই-খাছ (Diwan-i-Khas), জাহাংগীৰ পেলেচ (Jahangir Palace) আৰু খাছ মহল (Khas Mahal)।
তাজমহল (Taj Mahal) - 1983
আগ্ৰাত অৱস্থিত তাজমহল হৈছে বগা মাৰ্বলৰ এক আচৰিত সমাধিক্ষেত্ৰ। 1632 চনৰ পৰা 1653 চনৰ ভিতৰত সম্ৰাট শ্বাহজাহানে (Emperor Shah Jahan) পত্নী মুমতাজ মহল (Mumtaz Mahal)ৰ স্মৃতিত নিৰ্মাণ কৰিছিল। সৌন্দৰ্য্য আৰু প্ৰতিসমতাৰ বাবে বিখ্যাত ই এক স্থাপত্যৰ আশ্চৰ্য্য। তাজমহল ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ আৰু ইয়াক বিশ্বৰ নতুন সাতটা আশ্চৰ্য্যৰ ভিতৰত অন্যতম বুলি গণ্য কৰা হয়।
সূৰ্য্য মন্দিৰ (Sun Temple) - 1984
সূৰ্য্য মন্দিৰ হৈছে ত্ৰয়োদশ শতিকাৰ এক হিন্দু মন্দিৰ যিটো ওড়িশাৰ কনাৰ্কত অৱস্থিত। ইয়াক কনাৰ্ক সূৰ্য্য মন্দিৰ (Konark Sun Temple) বুলিও জনা যায়। সূৰ্য্য দেৱতাক উৎসৰ্গিত এই মন্দিৰটোৰ ডিজাইন এটা বিশাল ৰথৰ আকৃতিত কৰা হৈছে য’ত বাৰযোৰ জটিলভাৱে খোদিত চকা আৰু সাতটা ঘোঁৰা আছে। 1250 খ্ৰীষ্টাব্দৰ আশে-পাশে পূব গংগা বংশ (Eastern Ganga Dynasty)ৰ ৰজা প্ৰথম নৰসিংহদেৱে নিৰ্মাণ কৰা এই মন্দিৰটো আচৰিত ধৰণৰ স্থাপত্য আৰু বিশদ ভাস্কৰ্য্যৰ বাবে বিখ্যাত। 1984 চনত ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে চিহ্নিত কৰা হৈছিল।
কীৰ্তিচিহ্ন গোট, মহাবলীপুৰম (Group of Monuments, Mahabalipuram) - 1984
অসমত অৱস্থিত কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান হৈছে ভাৰতীয় এশিঙীয়া গঁড় (One Horned Rhinoceros)ৰ জনসংখ্যাৰ বাবে বিখ্যাত এখন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। 1974 চনত স্থাপিত এই ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানখনৰ আয়তন প্ৰায় 1,090 বৰ্গ কিলোমিটাৰ। ইয়াৰ উপৰিও ইয়াত বাঘ, হাতী, বনৰীয়া জল ম’হ আৰু বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ চৰাইৰ বাসস্থান। কাজিৰঙাৰ চহকী জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আৰু সফল সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাৰ ফলত 1985 চনত ইয়াক ইউনেস্কোৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে চিহ্নিত কৰা হয়।
কেওলাদেও ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Keoladeo National Park) - 1985
গোৱাৰ গীৰ্জা আৰু কনভেণ্ট (Churches and Convents of Goa ) - 1986
খাজুৰাহো স্মৃতিসৌধৰ গোট (Khajuraho Group of Monuments) - 1986
হাম্পি স্মৃতিসৌধৰ গোট (Group of Monuments at Hampi) - 1986
ফতেহপুৰ ছিক্ৰী (Fatehpur Sikri) - 1986
স্মৃতিসৌধৰ গোট, পট্টাডাকাল (Group of Monuments at Pattadakal) - 1987
এলিফান্টা গুহা (Elephanta Caves) - 1987
মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুম্বাই বন্দৰৰ এলিফেণ্টা দ্বীপ (Elephanta Island)ত অৱস্থিত ভাস্কৰ্য্য শিল্পৰ এক নেটৱৰ্ক হৈছে এলিফেণ্টা গুহা। পঞ্চম শতিকাৰ পৰা অষ্টম শতিকাৰ এই গুহাবোৰ শিলৰ কাটি লোৱা আকৰ্ষণীয় স্থাপত্য আৰু জটিল খোদিত শিল্পৰ বাবে জনাজাত। আটাইতকৈ বিখ্যাত ভাস্কৰ্য্যটো হ’ল বিশাল তিনিমূৰীয়া শিৱ (Three Headed Shiva) যাক ত্ৰিমূৰ্তি বুলিও কোৱা হয়। এই গুহাসমূহ সাংস্কৃতিক আৰু ঐতিহাসিক তাৎপৰ্য্যৰ বাবে স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ।
মহান জীৱন্ত চোলা মন্দিৰ (Great Living Chola Temples) - 1987
সুন্দৰবন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Sundarbans National Park) - 1987
নন্দ দেৱী আৰু ভেলী অৱ ফ্লাৱাৰ্ছ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Nanda Devi and Valley of Flowers National Parks) - 1988
বৌদ্ধ কীৰ্তিচিহ্ন, সাঁচী (Buddhist Monuments at Sanchi) - 1989
হুমায়ুনৰ সমাধি (Humayun's Tomb) - 1993
কুতুব মিনাৰ আৰু ইয়াৰ কীৰ্তিচিহ্ন (Qutb Minar and its Monuments) - 1993
ভাৰতৰ মাউণ্টেন ৰেলৱে (Mountain Railways of India) - 1999
মহাবোধী মন্দিৰ কমপ্লেক্স (Mahabodhi Temple Complex) - 2002
ভীমবেটকাৰ শিলৰ আশ্ৰয় (Rock Shelters of Bhimbetka) - 2003
ছাত্ৰপতি শিৱাজী টাৰ্মিনাছ (Chhatrapati Shivaji Terminus) - 2004
চম্পানেৰ-পাৱগধ প্ৰত্নতাত্ত্বিক উদ্যান (Champaner-Pavagadh Archaeological Park) - 2004
লালকিল্লা কমপ্লেক্স (Red Fort Complex) - 2007
জয়পুৰৰ যন্তৰ মন্তৰ (The Jantar Mantar, Jaipur) - 2010
পশ্চিম ঘাট (Western Ghats) - 2012
ৰাজস্থানৰ পাহাৰীয়া দুৰ্গ (Hill Forts of Rajasthan) - 2013
ৰাণী ষ্টেপৱেল (Queen's Stepwell) - 2014
গ্ৰেট হিমালয়ান ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Great Himalayan National Park) - 2014
নালন্দা মহাবিহাৰা (Nalanda Mahavihara) - 2016
ভাৰতৰ বিহাৰত অৱস্থিত নালন্দা মহাবিহাৰ আছিল এক প্ৰাচীন শিক্ষাৰ কেন্দ্ৰ আৰু বৌদ্ধ মঠৰ বিশ্ববিদ্যালয়। খ্ৰীষ্টীয় পঞ্চম শতিকাত প্ৰতিষ্ঠা শিক্ষাৰ এই কেন্দ্ৰটো দ্বাদশ শতিকালৈকে ফুলি উঠিছিল। এই স্থানত স্তুপ, মন্দিৰ, আৱাসিক ভৱন আৰু শিক্ষামূলক ভৱন আছে। নালন্দাই সমগ্ৰ এছিয়াৰ পৰা পণ্ডিতক আকৰ্ষণ কৰিছিল আৰু ইয়াৰ সময়ছোৱাত ই আছিল এক বিশিষ্ট বৌদ্ধিক কেন্দ্ৰ। ইয়াৰ ঐতিহাসিক আৰু শৈক্ষিক তাৎপৰ্য্যৰ বাবে 2016 চনত ইয়াক ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছিল।
খাংচেডজংগা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান (Khangchendzonga National Park) - 2016
চণ্ডীগড় কেপিটেল কমপ্লেক্স (Chandigarh Capitol Complex) - 2016
আহমদাবাদৰ ঐতিহাসিক চহৰ (Historic City of Ahmadabad) - 2017
মুম্বাইৰ ভিক্টোৰিয়ান গথিক আৰু আৰ্ট ডেকো এনচেম্বল (Victorian Gothic and Art Deco Ensembles of Mumbai) - 2018
জয়পুৰ চহৰ (Jaipur City) - 2019
ৰমপ্পা মন্দিৰ (Ramappa Temple) - 2021
ধোলাভিৰা (Dholavira) - 2021
শান্তিনিকেতন (Santiniketan) - 2023
হয়ছালাসকলৰ পবিত্ৰ দল (Sacred Ensembles of the Hoysalas) - 2023
চৰাইদেউ মৈদাম (Charaideo Moidams) - 2024
অসমত অৱস্থিত চৰাইদেউ মৈদাম হৈছে আহোম বংশ (Ahom Dynasty)ৰ প্ৰাচীন সমাধিস্থল। ত্ৰয়োদশ শতিকাৰ এই সমাধিস্থলত আহোম ৰজাৰ অৱশিষ্টসমূহ সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে। মইদামসমূহ ইয়াৰ অনন্য স্থাপত্য শৈলী আৰু ঐতিহাসিক গুৰুত্বৰ বাবে উল্লেখযোগ্য। 2024 চনত চৰাইদেউ মৈদামসমূহৰ সাংস্কৃতিক আৰু ঐতিহাসিক মূল্যক উজ্জ্বল কৰি ইউনেস্কোৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে লিপিবদ্ধ কৰা হয়।
- See Also -
FAQ
ভাৰতত 43 খন বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ আছে।
ভাৰতৰ প্ৰথমটো ইউনেস্কোৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হৈছে অজন্তা গুহা।
ভাৰতৰ প্ৰথমখন ঐতিহ্যমণ্ডিত গাঁও হৈছে হিমাচল প্ৰদেশৰ কংৰা জিলাত অৱস্থিত প্ৰাগপুৰ।
অজন্তা গুহা ভাৰতৰ আটাইতকৈ পুৰণি ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়।
ভাৰতৰ সাতটা প্ৰাকৃতিক ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হ’ল কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, মানস ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, কেওলাদেউ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, সুন্দৰবন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, নন্দ দেৱী আৰু ভেলী অৱ ফ্লাৱাৰ্ছ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, পশ্চিম ঘাট আৰু গ্ৰেট হিমালয়ান ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান।
- Source -
- Wikipedia
